Blog
Ontwerp voor ontmoeten
Als we eenzaamheid willen verminderen, moeten we (ook) onze fysieke leefomgeving anders gaan inrichten. De enorm belangrijke rol van die fysieke leefomgeving werd tijdens de Opening van de Week Tegen Eenzaamheid overtuigend gebracht door Ianthe Mantingh, architect en directeur van Zijdekwartier architecten. De maatschappelijke uitdagingen van deze tijd liggen niet alleen bij de zorg, maar ook bij hoe we de fysieke ruimte inrichten. En dat hebben we de afgelopen jaren niet bijzonder goed gedaan.
” Zonder contact kan er geen saamhorigheid ontstaan
Hoe we onze fysieke leefomgeving inrichten, speelt een grote rol in de mate van contact tussen mensen. Zonder contact, zo gaf Ianthe aan, kan er geen vertrouwen ontstaan, geen saamhorigheid en geen hulp over en weer. De manier waarop we gebouwen ontwerpen en wijken vormgeven, kan dat contact, de ontmoeting tussen mensen, bevorderen (of juist niet). Voor het ontstaan van dat contact, en dus voor het ontstaan van ondersteunende netwerken, zijn vluchtige contacten cruciaal. Je komt elkaar een aantal keer tegen, je begint gedag te zeggen, er ontstaan langzaam kleine gesprekjes – je leert elkaar een beetje kennen, en steeds een beetje beter. 80% van die informele contactmomenten, zei Ianthe, vindt plaats op de stoep, voor de deur.
” Vergroot de kans op toevallige ontmoetingen
De plekken voor die vluchtige ontmoetingen, daar moet je dus over nadenken, die kun je creëren. Je kunt mensen natuurlijk niet verplichten een praatje te maken, en soms heb je daar ook gewoon even geen (figuurlijke) ruimte voor, maar je kunt er wel voor zorgen dat er tenminste plekken zíjn waar die toevallige ontmoetingen kunnen ontstaan. Ianthe gaf een heleboel concrete, sprekende voorbeelden, waar ik er twee van zou willen uitlichten. Beide gaan over de ruimte tussen de straat (openbare ruimte) en je voordeur (privé ruimte). Daar speelt het zich af, daar moet je over nadenken, en die overgang maak je best in stapjes (hier is uiteraard nog veel meer over te vertellen, ik licht hier enkel een paar dingen uit die me bijzonder zijn bijgebleven – gelukkig kun je er in dit rapport nog veel meer over lezen!).
Een mooi voorbeeld vond ik het effect van het maken van trapjes van woning naar openbare ruimte. Ineens was er connectie tussen privé en openbare ruimte, maar vooral ontstond er een soort tussenruimte, een overgang tussen privé en openbaar – want ook het belang van dat privé stuk werd uitgelicht; zonder je veilig en rustig te kunnen terugtrekken, kun je niet openstaan voor ontmoeting en contact. De trapjes zorgden ervoor dat de openbare groenstrook een functie kreeg. Dat mensen er kwamen en er elkaar tegenkwamen.
Het andere voorbeeld ging over het belang van de entree van appartementencomplexen. Vaak zijn die smal en klein; je blijft er niet te lang, want je staat in de weg. Ook daar kun je (letterlijk) ruimte bieden voor ontmoeting. En niet onbelangrijk, wat Ianthe ook overtuigend aangaf: ruimte creëren voor ontmoeting gaat níet ten kosten van het aantal woningen. Het gaat om het anders nadenken over en inrichten van de ruimte. Nadenken over hoe dat werkt, contact tussen mensen. Dat je bijvoorbeeld niet de buur kan zijn van 80 andere buren. Maar dat je wel de buur kan zijn van bijvoorbeeld een stuk of zeven, acht buren. En dat het dus al een enorm verschil kan maken als je in een appartementencomplex, de (loop)routes zo aanlegt, dat er een soort kleinere blokken ontstaan binnen dat complex.
Zoals ik al schreef, in haar lezing besprak Ianthe nog veel meer relevante aspecten en gaf ze nog veel meer sprekende, inspirerende voorbeelden. Als je meer wilt weten, of als je je bezig houdt met het nadenken over of het ontwerpen of ontwikkelen van plekken waar mensen wonen – bekijk dan vooral het rapport “Ontwerp voor ontmoeten” eens! En, als mooie aanvulling op dit perspectief, de blog van collega Luzia Heu over het belang om ook in de publieke ruimte plekken te creëren waar je alleen en op jezelf kunt zijn.