Autonomie, adolescentie en cultuur: Terugblik op de “Growing Up and Growing Out?” pop-up bijeenkomst

Op 27 november vond de pop-up bijeenkomst “Growing Up and Growing Out?” plaats in de Botanische Tuinen van Utrecht. Deze bijeenkomst bracht onderzoekers en professionals op het gebied van gezinspedagogiek, ontwikkelingspsychologie, en interculturele pedagogiek samen om de complexiteit van autonomie tijdens de adolescentie, de overgang naar volwassenheid, en de rol van cultuur hierbij te doorgronden. Het evenement had niet alleen als doel om inzicht te krijgen in deze thema’s, maar ook om de deelnemers de gelegenheid te bieden elkaar te leren kennen, overlappen in elkaars werk te ontdekken, en te reflecteren op de mogelijkheden van toekomstige samenwerkingen. We blikken terug op een inspireerde bijeenkomst.

Verbindingen zoeken

De zaal was gevuld met een diverse groep van zowel binnen als buiten de Universiteit Utrecht, waaronder hoogleraren, universitaire (hoofd)docenten, postdocs, promovendi, medewerkers van kenniscentra, en docenten. Uit de ijsbreker, een bingo waarbij deelnemers werd gevraagd hun hand op te steken als ze onderzoek doen naar of interesse hebben in 10 specifieke thema’s zoals familierelaties en familierecht, werd al snel duidelijk dat er veel overlappingen waren tussen de aanwezigen. Onze suggestie aan iedereen was dan ook om goed te kijken met wie zij overlappen en tijdens de lunch een praatje willen maken, om zo de gelegenheid te benutten om verdere discussies en kennisuitwisseling te stimuleren. Daudi van Veen, universitair docent, UU: “Door de ijsbreker ben ik in contact gekomen met onderzoekers die vergelijkbare onderzoeksinteresse hebben maar bij andere faculteiten en universiteiten werken. Nu we elkaar hebben leren kennen zal het makkelijker zijn om in de toekomst samen te werken..”

Foto’s door Laura Hompus, Pixels en Passie.

Autonomie: conceptualisering, opvoedpraktijken, en culturele invloeden

Stijn Van Petegem, voor wie autonomie en gezinspedagogiek  een centrale rol in zijn wetenschappelijke carrière vormen, gaf de eerste presentatie. Stijn benadrukte dat autonomie een belangrijke ontwikkelingstaak is in de adolescentie en dat een opvoeding die autonomie ondersteunt, positief wordt geassocieerd met gunstige uitkomsten, zoals verbeterde psychologische gezondheid en academische prestaties. Aan de andere kant blijkt controlerend opvoeden juist gekoppeld te zijn aan ongunstige uitkomsten. De vraag is alleen of deze bevindingen generaliseerbaar zijn over verschillende culturen?

Over het algemeen wordt er gesuggereerd dat ouders met een individualistische culturele achtergrond ertoe neigen om adolescenten sterker te ondersteunen in hun autonomie tijdens de opvoeding, bijvoorbeeld door vaak keuze aan te bieden. In contrast hiermee zouden ouders met een collectivistische achtergrond minder geneigd zijn autonomie te bevorderen; zij tonen eerder een neiging naar controlerende opvoedpraktijken. De vraag is dan echter wat hiervan de gevolgen zijn voor de ontwikkeling van jongeren van verschillende culturele achtergronden?

Foto’s door Laura Hompus, Pixels en Passie.

Stijn bepleit om te denken vanuit een ‘universalistisch perspectief zonder uniformiteit’. Dit impliceert dat de impact van concreet ouderlijk opvoedgedrag (dat als typisch autonomie-ondersteunend of controlerend wordt beschouwd, zoals het aanbieden van keuze) afhankelijk is van hoe adolescenten dit gedrag interpreteren. Deze interpretatie is op haar beurt weer gekoppeld aan de culturele achtergrond van de adolescenten. Het resultaat is dat de interpretatie van autonomie-ondersteunend en controlerend gedrag van ouders kan variëren op basis van de culturele achtergrond van de adolescenten. Wanneer het concrete gedrag echter als controlerend en dwingend wordt ervaren en geïnterpreteerd, zal dit een negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van jongeren, ongeacht de culturele achtergrond.

Brainstorm

Na Stijn’s presentatie volgde een brainstormsessie, met als oefening “think outside your box“. De deelnemers werden uitgedaagd om hun eigen expertise te beschrijven en visueel weer te geven met gekleurd papier en post-its. Vervolgens werd iedereen gevraagd de overlap met anderen aan hun tafel verkenden. Dit leverde levendige gesprekken op. Gaby van den Hurk, promovendus, UU: “Alle onderzoekers aan mijn tafel hielden zich bezig met hetzelfde overkoepelende onderwerp, maar ieder deed dit met een eigen focus, perspectief en onderzoeksmethode. Door deze te bespreken ben ik tot verrassende nieuwe inzichten gekomen voor mijn eigen onderzoek.”

Opmerkelijk was dat elke groep een ander aspect van onderzoek doen leek te belichten. Terwijl de ene groep zich concentreerde op theoretische aspecten, werden aan andere tafels methodieken vergeleken, werd dataverzameling besproken en lag de focus elders op interventieontwikkeling.

Foto’s door Laura Hompus, Pixels en Passie.

Opvoeding en autonomie in de praktijk

Abdellah Mehraz, oprichter en directeur van Trias Pedagogica, deelde tijdens de pop-up bijeenkomst als laatste zijn inzichten over ouders met een migratieachtergrond uit meer collectivistische culturen en hun uitdagingen in de opvoeding. Via de opvoeddebatten van Trias Pedagogica komt hij in contact met vele ouders, voornamelijk vaders, met een collectivistische culturele achtergrond. Ouders leggen volgens Abdellah vaak meer nadruk op conformiteit dan op autonomie en zelfstandigheid. Wanneer adolescenten toch de behoefte aan autonomie hebben, constateert Abdellah dat ouders vaak niet weten hoe hiermee om te gaan.

Zoë Rejaän, postdoc, UU: “Als scheidingsonderzoeker heb ik met veel interesse naar Abdellah’s (praktijk)kennis geluisterd. Het mooie van dit soort bijeenkomsten is dat ze onderzoekers en professionals met elkaar in contact brengen. We kunnen veel van elkaar leren!”

Foto’s door Laura Hompus, Pixels en Passie.

Tot slot, het succes van de bijeenkomst reikte verder dan enkel boeiende presentaties; het vond ook zijn weerslag in de waardevolle interacties tussen deelnemers tijdens de brainstormsessies en informele momenten, zoals de gezamenlijke lunch. Deze verbindende momenten dienden als fundament voor toekomstige samenwerkingsmogelijkheden en de voortdurende ontwikkeling binnen ons vakgebied.

Foto’s door Laura Hompus, Pixels en Passie.

Over de sprekers

Stijn Van Petegem

Stijn Van Petegem werkt via het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FNRS) als Research Associate aan de Université Libre De Bruxelles. Hij leidt er onder meer het onderzoeksproject SAFE-SORRY. Hierin richt hij zich vooral op het bredere aspect van ouderschap en probeert te begrijpen of en hoe de maatschappelijke, culturele, politieke en historische context de manier beïnvloedt waarop ouders hun kinderen opvoeden. Stijn promoveerde aan de Universiteit Gent (België) en werkte daarna vijf jaar als postdoctoraal onderzoeker aan de Université de Lausanne (Zwitserland). Hij bestudeerde de psychologische dynamiek van autonomie en ouderlijke controle bij adolescenten en meer in het algemeen de vraag hoe ouders het welzijn en de veerkracht van kinderen kunnen bevorderen.

Abdellah Mehraz

Abdellah Mehraz is pedagoog en de oprichter van Trias Pedagogica, een onafhankelijk adviesbureau gericht op opvoeding en vaderschap. Met meer dan tien jaar betrokkenheid bij pedagogiek en vaderschap, heeft Abdellah een leidende rol gespeeld in het vormgeven van de strategie en doelstellingen van Trias Pedagogica.

Ouissam Abattouy

Ouissam Abattouy is promovendus bij de afdeling Jeugd Studies binnen de Faculteit Sociale Wetenschappen aan de Universiteit Utrecht. Ouissam doet onderzoek naar de overgang naar volwassenheid, waarbij specifiek gekeken wordt hoe autonomie en verbondenheid gebalanceerd kunnen worden binnen het gezin. Zij kijkt ook specifiek naar de rollen van cultuur en migratieachtergrond in deze belangrijke levensfase.

De pop-up bijeenkomst is mede mogelijk gemaakt door Becoming Adults in a Changing World, met specifieke bijdrage van Rebecca Jacobse.

Bekijk of download de presentatie hier: